На трошење може да се натераш само самиот ти. Доколку не знаеш да го контролираш она што го правиш, трошењето ќе биде сериозен проблем. Оние што многу трошат обично ретко кога се прашуваат зошто го прават тоа. Прашањето кое многу почесто им доаѓа на ум е каде ми отидоа парите?

Ќе ги формулирам во овој пост петте најголеми причини на кои би требало да размислиш доколку и ти се прашуваш каде ти одат парите.

Може да не се сметаш себеси за некој кој троши премногу и кој што ужива во луксуз и гламур. Но, не е потребно да возиш скапа кола и да јадеш во најотмените рестоарни во градот за да бидеш трошаџија. Понекогаш парите може да добијат крилја и поради причини кои не може да ги видиш, причини кои се прикрадуваат во твојот живот и ти го исцедуваат буџетот без да бидеш свесен за тоа.

Прочитај ги овие пет грешки кои луѓето обично ги прават кога трошат премногу. Можеби ќе најдеш дека некоја од нив се прикрадува во твојот живот и работи тајно против тебе. Ако е таков случај, гледај да направиш сè што е во твоја моќ да ја надминеш.

1. Не ги контролираш своите пари – Постои едно клучно правило кога станува збор за управување со личните финансии, а тоа се однесува на тоа колку ги контролираш своите пари. Ако не ги контролираш своите пари, тие ќе го контролираат твојот живот. Поедноставено кажано, кога ќе снемаш пари, тоа ќе влијае на твоите одлуки и ти ќе мора да живееш онака како што твојата беспарица ќе ти наложи.

Првиот чекор кон контролирањето на твоите пари е да знаеш секогаш колку имаш во моментот и колку е предвидено да потрошиш. Практично, тоа би значело дека секогаш мора да водиш дневник на сите трошоци што ги правиш, секое испиено кафе, секој платен ручек, секоја сметка мора да биде запишана во твојот дневник. На тој начин ти знаеш каде одат твоите пари, а самото тоа ќе ти даде информација што можеш да направиш за да ги контролираш. Исто така, многу е полесно да ги контролираш своите пари кога трошиш кеш, наместо да плаќаш со картичка. Многу полесно е да изгубиш контрола над трошењето кога не ги гледаш парите што ги трошиш.

2. Немаш долгорочен финансиски план – Долгорочниот финансиски план ти дава перспектива. Без него, секој денар што ти доаѓа во рака има поинакво значење за тебе.

Да имаш долгорочен финансиски план подразбира дека мора да си ги напишеш на еден лист своите цели за 1, 5 или 10 години. Тоа не мора да значи дека ќе ги исполниш – поважен е фактот дека знаеш во која насока се движиш. Оваа насоченост ќе им даде консистентност, постојаност, на твоите одлуки. Многу често непотребните трошења доаѓаат од менувањето на одлуките и незнаењето што точно сакаш да купиш или што точно сакаш да постигнеш.

Долгорочниот финансиски план бара да имаш визија за својата иднина и токму таа визија ќе направи да знаеш што сакаш кога купуваш било што.

Практично, ова би значело дека ако сакаш да купиш стан за 5 години, наместо да се затрчуваш по најновиот модел на мобилен телефон, ќе го користиш стариот сè додека си ја врши работата. Ти знаеш дека по 5 години ќе купиш стан и откажувањето од оние работи кои не ти се неопходни за тебе има смисла. Нема да си речеш – сега имам пари, зошто да не го купам најновиот модел? Ќе си речеш – овие пари се за станот што ќе го купам, а стариот телефон сè уште добро ми служи.

3. Купуваш на прва – Во суштина ова се однесува на две работи: а) не ги проверуваш цените и б) не преговараш.
Глупаво е да купуваш производ или услуга, а притоа да не ја проверуваш точната цена. Ќе се изненадиш колку луѓе во суштина многу ретко проверуваат за цената, посебно кога станува збор за разни ситници што ги купуваат во супермаркетот. Сепак, кога ќе се соберат на купче, цените на овие ситници може да ти го истенчат буџетот.

Многу луѓе исто така, не ја проверуваат цената на истиот производ во различни продавници. Зошто да плаќаш поскапо, кога истото може да го добиеш поевтино?

Исто така, многу од луѓето не се ни обидуваат да ги преговараат цените на производите, и посебно на услугите што ги добиваат. Ќе се изненадите колку од овие цени може да бидат пониски, ама тие не се пониски затоа што не си побарал да бидат. Следниот пат кога ќе одиш на јога или на тренинг, прашај дали ако одиш само половина месец може да не плаќаш за целиот или наредниот да платиш само половина. Секако, има места каде што не можеш да преговараш, но некои од овие зделки ќе му помогнат на твојот буџет.

4. Подлегнуваш на притисоци и на сугестии – Постои цела индустрија која се занимава само со едно: да те убеди да трошиш. Рекламната индустрија често за себе вели дека цел ѝ е да ги искомуницира потребните информации за потрошувачите, но во суштина таа прави многу повеќе од тоа. Често дури и создава потреби кои луѓето навистина ги немаат.

Ако почнеш да им подлегнуваш на сугестиите на рекламите може да банкнотираш за неколку часа. Затоа, игнорирај ги – немој да размислуваш за нив како за информации и игнорирај ги потполно кога носиш одлуки за трошење.

Малку покомплицирано е кога станува збор за сугестиите и притисоците што доаѓаат од твоите социјални кругови. Секако дека нема твоите пријатели да те игнорираат ако немаш најк или адидас патики, или ако не возиш ауди – но, твоето чувство на инфериорност може да те натера да трошиш и таму каде што не би смеел.

Затоа држи се до својата финансиска визија, остварувај го својот план и биди секогаш свесен дека ти не си она што го имаш или немаш, туку нештата што ги правиш во животот.

5. Не бараш помош – Во динамичниот свет во кој што живееме многу често може да ја изгубиме перспективата и да почнеме да ги гледаме работите од жабја перспектива. Тоа се случува кога преокупирани со работата или со нашиот секојдневен живот, и најмногу кога преживуваме тешкотии (финансиски, емотивни или било какви други) престануваме премногу да водиме сметка за парите.

Кога тоа се случува ние не можеме објективно да донесуваме одлуки, посебно онакви кои се однесуваат на тоа што и колку трошиме.

Но, има решение и за овој проблем. Всушност има три:

1) читај и пребарувај – интернет е преполн со совети. Постојат безброј книги кои може да ти помогнат, посвети време и енергија на нив. За скоро секој проблем некој некаде нашол решение – работата е само да го откриеш.

2) разговарај со пријател – доколку не можеш да го најдеш на интернет или во книгите, решението сигурно ќе ти дојде од твоите блиски луѓе. Разговарај, кажи им ги твоите грижи и проблеми – ќе се изненадиш колку добри совети може да ти даде човек кој ги гледа твоите проблеми однадвор.

3) побарај стручна помош – онаму каде што твоите пријатели немаат компетенција да ти помогнат, треба да најдеш некој кој знае што треба да направиш. Прашај, ако треба немој да штедиш и да платиш за стручен совет. Сметај го тоа за инвестиција која неколкукратно ќе ти се врати.

Во секој случај, немој да сметаш на трошењето како решение за проблемите, посебно не емотивните. Научи дека кога донесуваш финансиски одлуки, срцето треба да е надвор од равенката.

Доколку мислиш дека би можел на некој начин да ти помогнам околу овој дел од твоите финансии, може да ме контактираш и мене. Исто така, би можел да ги споделиш и своите искуства во коментарите под постов.

Сподели го постов со своите пријатели на социјалните мрежи. Претплати се да ги добиваш содржините преку и-мејл и да не ги пропуштиш новите постови.

Може многу да се заштеди на есенскиот училишен шопинг ако тоа го направиш на паметен начин. Планирањето и размислувањето однапред ќе го направи целото искуство многу попријатно и за тебе и за твоите деца.

Во овој пост ќе се обидам да формулирам неколку идеи на кои сум наишол на разни места, а кои се применливи и во наши услови. Ако издвоиш малку време за да испланираш и да се информираш, целиот училишен шопинг може да го направиш и до 50% поефтин.

Поголем дел од учениците го мразат септември поради фактот што им завршува летниот распуст и почнуваат нивните училишни обврски. На студентите, пак, им почнуваат испитните сесии.

Овој период за родителите е лош поради есенскиот училишен шопинг, кој е товар за буџетот кој веќе ионака е испразнет од летните одмори.

Одлична идеја е ако провериш што е неопходно, а што не мора да купуваш. Важно е и да знаеш каде да купуваш, затоа што нема смисла да плаќаш поскапо само затоа што не си одвоил време да провериш дали истото може да го купиш поефтино. И, на крај, направи сè што можеш за да имаш контрола на трошењето. Во овој пост ќе се обидам да ти дадам неколку идеи како може да го сториш сето тоа.

1. Провери ги шкафовите – Посебно ако имаш деца на школска возраст, шкафовите и фиоките дома веројатно ти се полни со пенкала, тетратки и друг школски прибор кои се неупотребени или може да се користат повторно. Стави ги работите на куп и направи список што имате, а што е неопходно да се купи ново. Секако, пред да го определиш дефинитивниот список, можеби е паметно да се консултираш со ученикот или студентот и да го убедиш дека не е неопходно да се купува.

2. Определи лимит – Разгледај и процени, а потоа задолжително определи лимит колку пари смееш да потрошиш. Компаниите често ги дизајнираат производите со ликовите на познати фаци и ги продаваат поскапо, иако понекогаш квалитетот е многу полош од другите. Објасни им го ова на децата, нека сфатат дека плаќате поскапо само за налепници.

3. Користените работи се поефтини – Не е толку гламурозно, но секој од нас веројатно макар еднаш купил користен учебник. Можеби државата кај нас дава некои бесплатни учебници, но сигурно е дека оние работи кои не се бесплатни, а може да ги најдете зачувани, ќе го олеснат притисокот на вашиот буџет.

4. Побарај попусти – Во Македонија последниве години се појавија многу сајтови што нудат попусти за разни производи. Провери дали на некој од нив има понуда за она што му е потребно на твоето дете: нови патики, нова тренерка, нов ранец… На овој начин може да заштедиш и до 20 отсто. Едноставно пребарување на Гугл може многу да му помогне на твојот буџет.

5. Користи кешбек опции – Благодарение на неколку компании во Македонија може да се пазари и со кеш-бек картички. Ако продавницата каде што купуваш е на листата на твојата картичка, за секое купување на твојата сметка ќе се враќа одреден процент, зависно од договорот што го имаат продавницата и менаџментот. Колку и да е мал овој процент, кога трошиш многу, тоа може да биде значителна сума. Пиши ми и-мејл за повеќе детали за оваа опција.

6. Купувај после сезона – Секако дека твоите деца сакаат да имаат сè што им треба сега, но ако почекаш може да начекаш и до 70% поефтини производи. Сите купуваат во септември и во јануари, па продавниците некаде во октомври и во февруари нудат попусти затоа што ги празнат своите полици. Ако за дел од потребните работи може да почекаш, твојот буџет ќе ти биде благодарен.

Имај на ум дека наесен многу од продавниците, посебно оние за облека, ги празнат полиците од летната сезона и се подготвуваат за зима. Тоа значи дека многу летни работи може да се купат со големи попусти.

7. Купувај во поефтините продавници – Кога одиш во училишен шопинг, посети ги најпрвин поефтините продавници. Понекогаш може да ги најдеш истите производи како и во скапите, но со многу поповолни цени.

Може да им напоменеш на блиските и пријателите да те информираат ако забележат некоја продавница со поефтин училишен прибор.

8. Купувај на големо – Старо правило во трговијата е дека кога купуваш на големо може да обезбедиш поефтини производи. Добра идеја е да се договориш со други родители кои купуваат училишен прибор да купите заедно во поголеми количини. Секако, доколку може да се договорите со трговците тоа да биде со поповолна цена. Понекогаш може да купите поголема количина производи кои може да се користат и наредната година.

9. Купувај во кеш – Користењето на кредитна картичка кога купуваш училишен прибор е секогаш лоша идеја. Дури и да пазариш според списокот што си го подготвил од дома, работите полесно може да излезат од контрола ако не ги гледаш парите што ги трошиш. Затоа, определи ја сумата за есенскиот училишен шопинг и извади кеш од картичка пред да почнеш со купување.

Секој може да најде и други начини за да заштеди. Доколку имаш некоја идеја добредојден си да ја напишеш во коментарите на постов. Сподели го постов преку и-мејл или Фејсбук со твоите пријатели. Претплати се за мојот бесплатен њузлетер и не ги пропуштај постовите слични на овој.

Контролата на личните финансии може да звучи многу комплицирано, имајќи предвид дека треба да обрнеш внимание на работи какви што се буџетот, заработката, трошоците, долговите, осигурувањето и штедењето. Добро е да се знае како се планираат сите овие работи што ги наведов, и веројатно еден ден ќе треба да научиш нешто за секоја од нив, но тоа не е неопходно за да почнеш да ја преземаш контролата на своите пари.

Секој од нас си прави свој буџет во главата кога проценува колку може да потроши за нешто, но тоа го прави несвесно. Преземањето на контролата на овој процес подразбира тоа тој да се направи свесен и овде ќе го образложам најосновниот начин како да го постигнеш тоа. Ќе го образложам наједноставниот можен начин – затоа што намерата ми е да те натерам да преземеш акција, а не да читаш учебници по сметководителство.

Еве ги петте едноставни принципи што ќе ти помогнат да ја преземеш контролата на својата финансиска состојба.

1. Одвои време за буџетирање – Што си подготвен да дадеш за да добиеш контрола на својата финансиска состојба? Дали би издвоил еден час неделно за да ја постигнеш овааа цел? Секој ден ќе издвоиш по 5 до 10 минути за да ги запишеш своите дневни трошоци и еднаш месечно за да ги пресметаш ставките во твојот буџет. Станува збор за многу едноставни операции: запишување и едноставна математика (главно собирање и одземање) за која не треба ни калкулатор.

Издвојување на најмногу еден час неделно е мала цена за контролата на своите финансии што ќе ја добиеш за возврат.

2. Запиши го својот месечен буџет – Секој буџет има две основни ставки: приходи и расходи. Во ставката приходи влегува сè што го полни твојот буџет; во ставката расходи – сето она што го празни.

Најосновниот буџет има една вертикална линија во средина на листот. На левата страна најгоре пишува „приходи“, на десната – „расходи“.

Во приходи влегуваат ставки како платата, дополнителните приходи од „работа на страна“, и (за оние што живеат во заедница) примањата на другите членови на семејството.

Во расходи влегуваат редовните трошоци како сметките за струја, комуналии, телефон, кирии и разни други месечни давачки, трошоците за храна, превоз, облека, одмори и сè друго што го празни буџетот.

Приходите се позитивна ставка, расходите – негативна. Кога ќе пресметаш колку пари ти остануваат на крај, си го добил билансот на твојот буџет.

приходи – расходи = биланс

3. Води дневник на трошоци – Во реалноста е многу полесно да се следат приходите отколку расходите. Тоа е затоа што сите имаме во главно непроменливи приходи (главно фиксна плата), но многу променливи и непредвидливи трошоци.

Овој проблем се решава со запишување на секој трошок што го правиш. Полесно е отколку што изгледа и кога еднаш ќе ти влезе во навика, нема ни да го забележуваш овој процес. Доволно е на мобилниот да ја отвориш апликацијата за забелешки какви што се One note или Evernote (или со обично ливче и пенкало) и да го запишеш секој трошок што си го направил во текот на денот; на крајот на месецот ќе пресметаш колку и на што си трошел.

4. Бори се за позитивен биланс – Кога од приходите ќе ги одземеш расходите, ќе го добиеш билансот. Добро е кога тој е позитивен, зашто негативен биланс значи дека си влегол во долгови.

Има главно два начини да го направиш билансот позитивен. Првиот е да ги зголемиш приходите, а вториот е да ги намалиш расходите. Едното значи повеќе или подобра/ поплатена работа, другиот значи штедење. Разгледај кој начин е поприменлив во твојов случај.

5. Биди истраен – Водењето ваков буџет во подолг период ќе почне да ти открива некои интересни факти: ќе ти покаже кои твои навики се најголем товар за буџетот, каде си најмалку одговорен, а кои се твоите силни страни во поглед на парите. Тоа ќе ти помогне да станеш свесен како се движат твоите пари и со тоа ти го почнуваш сопственото финансиско образование.

Читањето на блогов нема смисла ако не те натера да преземеш нешто. Затоа уште сега земи лист хартија и подели ја со една вертикална линија: левата страна наречи ја приходи, десната – расходи. Направи го својот буџет и држи се до него некое време – наскоро ќе си заблагодариш себеси што си го направил тоа.