Барцелона, Лондон, Берлин, Венеција… Ако и покрај ниските примања некако си успеал да заштедиш за патување во некоја европска метропола или туристичко место, можеш и дополнително да ги намалиш сите трошоци на својот престој со тоа што ќе трошиш паметно.

Ако си студент, невработен или некој кој навистина има тенок буџет, а не сака да си ускрати од патувања, овој пост ќе ти помогне секое туристичко доживување да биде дури двојно поевтино.

Бидејќи навистина многу патувам, луѓето често помислуваат дека имам многу големи примања и дека трошам премногу. Она што луѓето не го знаат е дека доколку паметно си го испланираш патувањето можеш да престојуваш било каде, а трошоците да не бидат многу поголеми од престојот дома.

Во овој пост ќе ти дадам осум начини како да си ги преполовиш трошоците на твојот престој во било кое место каде патуваш. Можеш да доживееш многу повеќе доколку вложиш малку време и енергија на планирање и претпазливо трошење – без да паднеш во замката на локалните трговци кои се богатат од непромислените трошења на туристите.

1. Подготви се – Најмногу се троши кога не знаеш што сакаш да видиш и каде да одиш во градот што го посетуваш. Затоа пред да тргнеш на пат направи едно истражување на интернет – кои места мора да се видат, како да стигнеш до нив, каде да јадеш и слично. Потоа направи план на патувањето со сите детали, како и каде да ги најдеш местата, телефонски броеви и адреси, а исто така е препорачливо да си даунлодираш и мапи. Јас лично ја користам Google Maps апликацијата каде што можеш да си ги симнеш локалните мапи и да ги користиш и офлајн. Провери ги и опциите и цените за превоз, а доколку имаш пријатели кои живеат таму, најдобра опција е да стапиш во контакт со нив.

2. Готви дома – Како и секаде, храната купена во супермаркет и зготвена дома е секогаш повтина отколку ресторан. Често е и поквалитетна. Кога ќе влезеш во супермаркет секогаш знај која храна е специфична за поднебјето каде што се наоѓаш – на тој начин ќе знаеш што да купиш затоа што тие производи обично имаат најниска цена и се најквалитетни. Ако си покрај море, обично риба и морски производи; ако си на планинско место, обично млеко и млечни производи и слично. Притоа немој да се чувствуваш непријатно да прашаш што да купиш, бидејќи не можеш да ги знаеш локалните брендови.

3. Бирај ги локалните ресторани – Дел од доживувањето на секое патување е да се проба локалната кујна. Затоа, во зависно од буџетот, гледам неколку оброци да имам во ресторан. Избирањето на ресторан е многу важно затоа што поголемите градови имаат многу ресторани наменети за туристи, каде што цените може да се и двојно поголеми. Затоа најдобро да ги побараш локалните ресторанчиња кои обично се на страна од прометните места, онаму каде што туристите не можат да ги најдат, а за нив знаат само локалните жители. Затоа е важно да познаваш некој локалец, што би можел да те упати. Локалните ресторани не се добри само за буџетот, таму и храната се подготвува на поавтентичен локален начин.

4. Користи јавен превоз – Доколку патуваш во група понекогаш такси превозот е поевтин – но најчесто јавниот превоз е најдобра опција. Избегнувај ги нападно рекламираните експресни превози кои се обично неколкупати поскапи од локалниот превоз. Секако дека понекогаш тие експрес директни линии се неизбежни, посебно ако треба да фатиш некој лет, но доколку си го испланираш времето паметно, може да скратиш двоцифрени суми во евра.

Овде сакам да ти напоменам дека често за подалечни дестинации – на пример до аеродром – во некои случаи е поевтино да купуваш карти онлине и неколку недели пред патот.

5. Избегни ги ловците на туристи – Разните тури со водичи и слично остави ги на богатите пензионери од западноевропските земји. Според макдонскиот просечен туристички буџет најдобро турите да си ги организираш сам и притоа да го користиш локалниот превоз или да пешачиш. Не велам овде дека треба да бидеш скржав и на работи кои навистина се корисни, но трошокот за вакви тури обично е превисок за она што го добиваш за возврат. Денес на интернет може да ги најдеш сите потребни информации за локалитетите што ги посетуваш, така што да плаќаш за водич е луксуз (искрено, јас многу повеќе им верувам на моите истражувања на интернет отколку на приказните на локалните туристички водичи).

6. Направи го ручекот главен оброк – Обично во туристичките места вечерата во рестораните има повисоки цени отколку ручекот. Секако, ова не е случај со сите држави и сите градови, но генерално е добра идеја да се проверат разликите во цените. Јас лично не сум ги осетил многу овие разлики, но многу извори го посочуваат ова како нешто на што би требало да се обрне внимание кога патуваш со тенок буџет – па затоа еве, го приложувам и тоа на оваа моја листа.

7. Избегни ги ситните трошоци – Ако си студент или невработен, и ако патуваш со навистина тенок буџет, паметно е однапред да испланираш колку можеш да потрошиш во текот на еден ден. Ако се тоа 10 евра (што во просек е некој минимум со кој може да поминеш во просечна европска земја) тогаш нема да се опушташ со кафиња или сокчиња во кафич – наместо тоа ќе си понесеш шишенце со вода од дома и кога ќе се измориш ќе седнеш на клупа во парк или покрај пристаниште. Ужинката може да ја смениш за сендвич од дома, јаболко или банана што ќе си ги носиш во ранецот. Дури и влегувањето во супермаркет може да донесе трошоци поголеми од планираните, затоа биди многу воздржан за секоја ситница што ја купуваш. Внимавај на дневниот лимит што си го зацртал.

8. Фаст фуд туризам – Ако првите денови кога буџетот е прилично комотен сум се опуштил, па сум си дозволил повеќе оброци во ресторан, на крајот неколкупати ми се случило да мора да штедам на храна. Тоа сè уште не значи дека треба да гладуваш, туку дека ќе треба да побараш нешто поевтино. Најпрепорачливо во такви случаи е да се храниш во фаст фуд ресторани. Не знам зошто многумина кај нас (додека го имавме) мислеа дека Мекдоналдс е скап ресторан – можеби затоа што беше поскап од другите сендвичари, но во големите европски метрополи, ваквиот тип ресторани за брза храна е евтина варијанта. Покрај Мекдоналдс, Сабвеј и слично, прилично пристојна храна за ниски цени може да се добие и во рестораните за кебаб и донер.

Доколку те интересираше овој пост, можеби ќе сакаш да ја ѕирнеш и мојата е-книга „Пат околу светот за еден денар“, каде што ќе најдеш и други финти за евтини патувања.

Помогни им на твоите пријатели со тоа што ќе го споделиш овој пост на Фејсбук, Твитер или преку е-маил или месинџер. Посебно ќе им користи на оние кои се подготвуваат наскоро да отпатуваат некаде. Доколку имаш некое свое искуство и ако си научил некоја финта за штедење при престој во некоја европска метропола, јас и моите читатели ќе ти бидеме благодарни доколку ги споделиш со нас во коментари, или на емаил (па јас ќе ги споделам во некој иден пост).

Ако сакаш да избегнеш да плаќаш за легален оперативен систем најдобрата опција е да користиш слободен софтвер. Помина времето кога во Македонија на големо се користеше пиратски софтвер – денес кога купуваш нов компјутер мора да доплатиш и за оперативен систем.

Според она што го видов на сајтовите на компаниите што продаваат компјутери во Македонија, Windows чини некаде од 100 евра нагоре. Наместо да трошиш за операвен систем, јас ти препорачувам овие 100 евра да ги вложиш во посилен процесор, повеќе меморија, посилна графичка картичка и слично. Овој пост е посветен на користењето слободен софтвер како бесплатна алтернатива на комерцијалните оперативни системи.

Кога купуваш компјутер невозможно е да го користиш без оперативен систем. Дури и да си компјутерски гик, црниот екран нема да ти заврши ниедна од работите за кои си го купил. Многумина купуваат компјутер дури и без да размислат дека може да заштедат стотина евра ако избегнат да го купат Windows оперативниот систем, кој во Македонија доаѓа како некаков стандард. Луѓето обично не можат да замислат компјутер со некој друг оперативен систем. Секако, има и Apple корисници. Но, за среќа постои и една група ентузијасти кои работат на промоција на Линукс.

Додека работев во маркетинг агенција единственото нешто што ме спречуваше потполно да се префрлам на Линукс беше фактот што лаптопот го користев за службени работи, па не сакајќи да ги комплицирам работите околу компатибилноста моето користење на Линукс остануваше само на домашниот десктоп компјутер. Како и да е, со малку дополнителен труд и искуство мислам дека е возможно да се работи со Линукс без никаков проблем дури и во средина каде што сите други корисници имаат Windows или Apple. Линукс системите во ништо не заостануваат зад другите комерцијални брендови, дури за некои работи се и подобри и постабилни.

Јас Линукс не користев само поради тоа што е бесплатен, туку и поради идеолошки причини – целата идеја зад проектот слободен софтвер се состои во колку што може послободното споделување на интелектуалните добра како основа на напредокот на цело општество.

Пред да ги објаснам предностите на користењето Линукс, само сакам да те информирам дека јас не сум стручњак, туку само корисник кој се информирал за своите потреби. Сепак, те уверувам, доколку се консултираш со професионалец, тој сигурно ќе ти ги потврди работите што овде ти ги кажувам.

Еве во неколку точки за тоа кои се предностите од користењето на слободен софтвер (Линукс) како алтернатива на комерцијалните Windows и Mac OS.

1. Бесплатен оперативен систем – Прво, едно кусо и многу поедноставено инфо за оние кои не се толку упатени, оперативен систем е компјутерска програма која посредува помеѓу електронската направа и корисникот. Во неа ги инсталираш сите програми и апликации кои ги користиш. Најпознати оперативни системи се Windows, Mac OS и Unix (Линукс), а ако имаш смартфон многу е веројатно тој да работи на оперативниот систем Android, кој исто така се заснован на Линукс. Оперативниот систем го дефинира изгледот и користењето на направите или компјутерот.
Еден од најбогатите луѓе во светот во моментов е Бил Гејтс, човекот кој го создаде Windows. Неговото богатство доаѓа од продажбата на неговиот оперативен систем инсталиран на милиони компјутери низ целиот свет. И неговиот најголем конкурент Apple создаден од Стив Џобс и Стив Возниак, заработи огромни суми со продажба на нивните компјутери со Mac оперативниот систем. Од трите најдобри оперативни системи кои постојат во моментов, единствено Линукс можеш да го користиш бесплатно.

За многумина користењето на компјутер е поврзано со навиката да користат компјутер со Windows, затоа што во овој оперативен систем тие полесно се снаоѓаат. Така е зашто тоа е првиот систем со кој се сретнале и каде што ги створиле своите навики. Најчеста причина зошто не би го смениле оперативниот систем е поради стравот дека во нова средина нема да се снајдат. Тоа е многу погрешно. Доколку си дадеш време за да се навикнеш на новата средина, Линуксот може да биде дури и полесен за користење од Windows. Многу од дистрибуциите намерно имаат дизајн сличен со Windows за да им помогнат на корисниците полесно да се адаптираат. Сето ова го кажувам од лично искуство.

Но, како да инсталираш Линукс? Еве еден кусо упатство во неколку чекори:

a) Одбери дистрибуција – Бидејќи е слободен, различни групи создале различни верзии на Линукс (дистрибуции) секоја со свои специфики и која е погодна за различни потреби. Според мене најдобра е Linux Mint, затоа што е најцелосна и бара најмалку учење за просечен корисник. Исто така е и една од најубавите кои постојат. Покрај веќе споменатиот Linux Mint, многу популарни се и Ubuntu и Debian. За да си одбереш дистрибуција јас ти препорачувам да го посетиш сајтот Distro Watch каде што од десно има рангирање на најкористените дистрибуции. Тоа ќе ти помогне да си одбереш релевантна дистрибуција.

б) Даунлодирај го оперативниот систем – Постојат и можности да го снимиш оперативниот систем и на USB мемориски стик, но според мене најдобро ако инсталацијата ја направиш од DVD. Пред да го инсталираш оперативниот систем можеш да направиш една проба, доколку ја употребиш опцијата наречена Live CD. Пробата значи дека ќе можеш да го користиш компјутерот во новиот оперативен систем дури и без да го инсталираш.

в) Следи ги инструкциите – Во овој пост немам многу простор да ти дадам повеќе детали за чекорите и спецификите при инсталирање на одделни дистрибуции (за тоа веројатно ќе треба наскоро да напишам нов пост). Затоа најдобро пред да инсталираш прочитај ги внимателно упатствата на сајтот. Доколку ти е потребна помош, може да се обратиш до заедницата на поддржувачи кои радо ќе ти помогнат. Можеш да ги најдеш во форумите на сајтот од каде што си го даунлодирал оперативниот систем.

2. Сите нови верзии се бесплатни – Плаќањето за оперативен систем не е еднократно. Windows на определени интервали објавува нови верзии на нивните оперативни системи. Тоа значи дека одвреме навреме мора да трошиш дополнителни пари за да инсталираш нова верзија на оперативниот систем. Секако дека и стариот, посебно ако е стабилен и успешен, може да ти служи долго без да мора да инсталираш нова верзија. Доколку останеш на стариот оперативен систем многу од новите верии на програмите кои ги инсталираш нема да бидат компатибилни со твојот компјутер и нема да може да ги користиш.

И Линукс дистрибуциите на повремени интервали објавуваат нови верзии на нивниот софтвер, но разликата е што за нив не мора да плаќаш ништо. Нивниот оперативен систем е потполно бесплатен. Ова, секако не важи, доколку организацијата што го изработува оперативниот систем реши да почне да бара пари за него. Можеби се лажам, но колку што ми е мене познато тоа досега не се случило.

3. Сите програми се бесплатни – Сите програми што ги користиш во Линукс се бесплатни. Во подобрите дистрибуции како што е Linux Mint, кога го инсталираш оперативниот систем по автоматизам ги инсталираш и основните програми. Секоја од најпотребните програми на кои си работел во Windows има своја алтернатива и во Linux. Програмерите се погрижиле дури и дизајнот да биде сличен за луѓето да може полесно да се снајдат.

Доколку сакаш да ги користиш оригиналните програми, ни тоа не е тешко. Некои од програмите за Windows имаат и Линукс верзија, но дури и кога немаат постои опција да користиш специјална програма која се нарекува Wine и која ти овозможува да користиш Windows програми во Линукс. Од лично искуство, ова не успева секогаш, па затоа ти препорачувам да ги користиш оригиналните Линукс програми кои понекогаш се и подобри.

Единствениот хендикеп, како што веќе споменав, ќе го имаш доколку компјутерот го користиш за игри – манијацита за видео игри на својот компјутер ќе мора да се држат до Windows.

Кога јас почнав да го користам Linux Mint, бев исплашен дека нема да може да обработувам фотографии, што порано го правев во Photoshop. Линукс алтернативата GIMP ми се чинеше многу комплицирана и со недоволно опции. Но, со време почнав да ја користам повеќе и денес може да кажам дека сè што гледаш на блогов е дизајнирано на мојот компјутер во програмата GIMP, која во Линукс ја добиваш потполно бесплатно.

4. Нема вируси – Кога користиш Линукс невозможно е твојот систем да се зарази со вируси како што е тоа случај со Windows. Секако дека кога си онлајн секогаш постои опасност некој да го пробие твојот ситем, но според она што јас го знам, Линукс е многу побезбеден оперативен систем од оние што обично ги користиме.

Поради сето тоа, искустото со Линукс е многу побезгрижно. Исто така и многу поевтино, затоа што некои трошат пари и на купување антивирус програми.

5. Драјвери и постари компјутери – За крај уште две предности на Линукс: 1) Кога инсталираш Линукс, нема потреба оперативниот систем ги препознава сите твои уреди кои се приклучени на компјутерот, како што се тоа разни печатачи и други уреди. Нема потреба да бараш и инсталираш драјвери како што беше тоа во минатото. 2) Друга предност на Линукс е што постојат дистрибуции кои се наменети за постари компјутери, оние со помали ресурси, послаба меморија и послаб процесор. Користејќи минимални ресурси овие оперативни системи се обидуваат да извлечат максимум од компјутерот што го поседуваш.

Намерата на овој пост е да им користи на што повеќе луѓе. Јас мојот дел, кој се состоеше да го напишам текстов, го завршив. Заврши го твојот и помогни ми со тоа што ќе го споделиш на својот профил на Фејсбук или Твитер, како и во приватна порака или по и-мејл или повикај ги и твоите пријатели да го споделат.

Доколку не мислиш на заштеда на енергија, зимските трошоците во домот може да ја уништат твојата финансиска стабилност. Навремената подготовка и долгорочните инвестиции може да ги намалат овие трошоци понекогаш дури и за 50%.

Ова е пост за начините на кои можеш да го подготвиш домот за зимскиот период.

Ви текнува на приказната за штурецот и за мравката? Додека мравката цело лето собирала житни зрна, штурецот се излежавал и свирел на својата виолина. Кога дошла зимата тој прегладнет морал да ја моли мравката да му даде нешто да јаде.

Еве осум идеи за тоа што можеш да преземеш за кога ќе дојде зима да не се осетиш како што се чувствувал штурецот во приказната. Секако дека во зависност од спецификите секој може и би требало да си додаде и други работи на овој список, но сметај го ова како основа од која може да почнеш.

1. Провери ја исправноста на греењето – Независно на какво греење си, провери дали целиот систем на затоплување на твојот дом е во добра кондиција. Понекогаш е потребно да се интервенира за некои работи, најдобро е ако тоа го направиш порано – многу е лошо чувството на 5 под нула да бараш сервис и да откриеш дека има листа на чекање. Ако се грееш на дрва веројатно ќе треба да ги провериш оџаците и ќунците, ако си на парно греење – цевките, вентилите и радијаторите. Доколку нешто не е во ред, поисплатливо е да инвестираш да се поправи и да се купат нови делови. Целата инвестиција, секако, е помала кога не е сезона, затоа што побарувачката е помала. Докажано е, системот што е исправен и добро одржуван троши помалку енергија и е поголем пријател на твојот буџет.

2. Изолација на системот за греење – Доколку домот го затоплуваш со парно греење, посебно ако станува збор за сопствен систем, можеби треба да размислиш за изолација на цевките. Според некои производители ова значи и до 80% поголема ефикасност. Дури и половина од ова е доволно да размислиш за таква инвестиција.

3. Заштити се од прокиснување – Ова е посебно важно за оние што живеат во куќа. Проверката на кровот и олуците мора да биде дел од процедурата за подготовка. Ова посебно важи ако претходните години имало проблеми. Инвестирањето во овие поправки ќе спречи да се случат поголеми штети, затоа оваа инвестиција секогаш се исплаќа.

4. Изолирај од провев – Изолацијата помага да се задржи толку драгоцената топлина која излегува низ ситните процепи на прозорците. Ова посебно важи ако станува збор за постар стан и постари дрвени прозорци. Тие со текот на времето се деформираат, па се случува да се појават големи отвори од каде што топлината излегува од домот. Доколку не можеш да инвестираш во нови прозорци и врати, постојат повеќе опции за изолација – од самолепливи траки до пена за изолација. Најчесто ова може да го направиш самиот, но доколку е потребен посериозен зафат, размисли и за ангажирање на мајстор. Проверете дали постојат и други шуплини во таваните, ѕидовите и подовите, а причина за губење на топлината многу често се и шуплините на местата каде што се наоѓаат ролетните.

5. Изолација на целиот објект – Постојат повеќе видови изолација на ѕидовите. Изолацијата е погодна за оние површини кои се граничат со незагреани делови на куќата. Доколку сте во стан, покрај други станови кои се грејат, изолацијата не е потребна. За можностите за изолација на незаштитените делови консултирај се со специјалист. На интернет ќе најдеш повеќе компании кои се занимаваат со изолација. Станува збор за малку поголема инвестиција, но тоа може значително да ги намали трошоците – дури за 30%. Ова е посебно погодно за станови и куќи кои трошат навистина многу на затоплување.

6. Студ, мраз и снег – Доколку живееш во куќа немој да чекаш да дојдат снеговите и ниските температури за да размислиш за тоа како ќе се соочиш со нив. Набави сол и соодветна лопата за снегот. Дочекај ги подготвен. Оние што живеат во куќа треба исто така да го подготват и дворот – сите цевки со вода да ги изолираат и да ги заштитат од смрзнување, како и да ја сопрат водата. Исто така, доколку имаат куќен љубимец, треба да му најдат топло место во куќата.

7. Подготви го автомобилот – Промена на зимски гуми, антифриз-средството против замрзнување, како и проверка на системот за загревање. За да го заштитиш од голем студ и од снег, добро е да најдеш решение за тоа каде ќе го чуваш автомобилот во текот на ноќта.

8. Итни случаи – Размисли за најчестите итни случаи што би можеле да се случат и што би ти требало во такви моменти. Кога има силни зими, во Македонија има цели региони на некои од градовите кои остануваат без струја поради дефекти. Ова може да биде сериозен проблем ако си дел од оние кои се грејат на струја. Плинско греење може да биде добар резервен систем, а мобилно плинско решо може да биде твој резерен шпорет. Исто така, добро е да имаш и батериска лампа, како и запалки и свеќи.

Доколку ти беше интересен овој пост би можело да ти биде занимлив и текстот за контрола на финансиската состојба.

Ако мислиш дека твоите пријатели би имале корист од текстов сподели го на социјалните мрежи Фејсбук или Твитер, или прати им го во приватна порака или по и-мејл.